آشنایی با نقش بازارگردان در بازار سرمایه ایران
بازار سرمایه ایران به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، نیازمند ابزارها و سازوکارهایی است که بتواند به بهبود عملکرد و افزایش نقدشوندگی کمک کند. بازارگردان‌ها یکی از این ابزارهای حیاتی محسوب می‌شوند که با حضور فعال خود در بازار، به تثبیت قیمت‌ها و کاهش نوسانات کمک می‌کنند.
بازارگردان‌ها با خرید و فروش مداوم اوراق بهادار، تعادل بین عرضه و تقاضا را برقرار کرده و از این طریق به افزایش نقدینگی و روان‌تر شدن معاملات کمک می‌کنند. در این مقاله، به بررسی نقش و اهمیت بازارگردان‌در بازار سرمایه ایران خواهیم پرداخت و تاثیرات آن‌ها بر نقدینگی و ثبات بازار را مورد تحلیل قرار خواهیم داد.
تعریف بازارگردان‌ها
بازارگردان‌ها شرکت‌ها یا نهادهایی هستند که به‌طور مداوم و فعال در بازارهای مالی خرید و فروش اوراق بهادار را انجام می‌دهند. هدف اصلی آن‌ها ایجاد نقدشوندگی در بازار و کاهش نوسانات قیمت‌ها است. بازارگردان‌ها با ارائه قیمت خرید و فروش برای اوراق بهادار، به تسهیل معاملات و بهبود فرآیند کشف قیمت کمک می‌کنند.
وظایف بازارگردان‌ها در بورس تهران
ایجاد نقدشوندگی
کاهش نوسانات قیمت
تسهیل کشف قیمت
تامین شفافیت بازار
پشتیبانی از روند بازار
نقش بازارگردان‌ها در افزایش نقدینگی و بهبود معاملات
بازارگردان‌ها نقش حیاتی در افزایش نقدینگی و بهبود جریان معاملات در بازارهای مالی ایفا می‌کنند. آن‌ها با فعالیت مداوم خود به‌عنوان خریدار و فروشنده، توانایی تامین نقدشوندگی مورد نیاز بازار را دارند و این امر تاثیر بسزایی در روان‌تر شدن معاملات دارد. در ادامه، تاثیر حضور بازارگردان‌ها بر افزایش نقدینگی و بهبود معاملات را بررسی می‌کنیم.
۱- ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا:
بازارگردان‌ها به‌طور مداوم در بازار حضور دارند و با ارائه قیمت‌های خرید و فروش، بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد می‌کنند. این فعالیت‌ها به این معنی است که هر زمان خریدار یا فروشنده‌ای در بازار وجود داشته باشد، بازارگردان‌ها آماده انجام معامله هستند. تعادل عرضه و تقاضا کمک می‌کند که معاملات به‌سرعت انجام شوند و بازار از نظر نقدینگی در سطح بالایی باقی بماند.
۲- افزایش حجم معاملات:
با حضور فعال بازارگردان‌ها، سرمایه‌گذاران اعتماد بیشتری به بازار پیدا می‌کنند. این اعتماد باعث می‌شود که حجم معاملات افزایش یابد، زیرا خریداران و فروشندگان اطمینان دارند که همواره طرف مقابل برای معامله وجود دارد. افزایش حجم معاملات نیز به نوبه خود باعث بهبود نقدشوندگی و روان‌تر شدن جریان معاملات می‌شود.
نقش بازارگردان در کاهش نوسانات قیمت
بازارگردانی به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در بازارهای مالی، نقش کلیدی در کنترل و کاهش نوسانات قیمت سهام دارد. در ادامه، به تحلیل چگونگی عملکرد بازارگردان‌ها در کنترل و کاهش نوسانات قیمت سهام می‌پردازیم.
۱- تامین نقدینگی:
یکی از وظایف اصلی بازارگردان‌ها تامین نقدینگی در بازار است. آن‌ها با حضور مداوم خود در بازار و ارائه قیمت‌های خرید و فروش، این اطمینان را به سرمایه‌گذاران می‌دهند که همیشه امکان انجام معامله وجود دارد. تامین نقدینگی مداوم باعث می‌شود که معاملات در هر لحظه انجام شوند و بازار دچار نوسانات شدید نشود.
۲- تثبیت قیمت در شرایط ناپایدار:
در شرایطی که بازار با نوسانات شدید مواجه می‌شود، بازارگردان‌ها نقش حمایتی ایفا می‌کنند. آن‌ها با افزایش فعالیت‌های خود، نقدینگی بیشتری به بازار تزریق کرده و از نوسانات شدید قیمت جلوگیری می‌کنند. این تثبیت قیمت به‌ویژه در بازارهای کوچک یا با نقدینگی کم، اهمیت زیادی دارد.
بررسی عملکرد بازارگردان‌ها در شرایط رشد، رکود و بحران
بازارگردان‌ها به‌عنوان یکی از ارکان اصلی بازارهای مالی، در دوره‌های مختلف بازار نقش‌های متفاوتی ایفا می‌کنند. وظیفه اصلی آن‌ها ایجاد تعادل و ثبات در بازار است، اما عملکرد آن‌ها بسته به شرایط بازار تغییر می‌کند. در ادامه به تحلیل نقش و عملکرد بازارگردان‌ها در دوره‌های رشد، رکود و بحران می‌پردازیم.
۱- دوره‌های رشد اقتصادی
در دوره‌های رشد اقتصادی و بازارهای صعودی، قیمت دارایی‌ها معمولا در یک روند افزایشی قرار دارد و تمایل سرمایه‌گذاران به خرید بیشتر است. در این شرایط، بازارگردان‌ها نقش‌های زیر را ایفا می‌کنند:
تامین نقدینگی: با افزایش تقاضا برای دارایی‌ها، بازارگردان‌ها با تامین نقدینگی کافی، به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهند که می‌توانند به راحتی وارد بازار شده یا از آن خارج شوند. این امر باعث تسهیل معاملات و تسریع گردش سرمایه می‌شود.
مدیریت تقاضای زیاد: در بازارهای صعودی، ممکن است تقاضا برای خرید به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابد. بازارگردان‌ها با عرضه دارایی‌ها در این شرایط، به کنترل قیمت و جلوگیری از افزایش ناگهانی و شدید قیمت‌ها کمک می‌کنند.
۲- دوره رکود اقتصادی
در دوره‌های رکود، بازارها با کاهش تقاضا و افت قیمت‌ها مواجه می‌شوند. سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به ورود به بازار دارند و ممکن است فروش‌های سنگین رخ دهد. عملکرد بازارگردان‌ها در این دوره عبارت است از:
حفظ نقدینگی: در شرایط رکود، بازارگردان‌ها با حفظ نقدینگی در بازار، از خشک شدن معاملات جلوگیری می‌کنند. این اقدام مانع از آن می‌شود که بازار به‌طور کامل دچار رکود شود.
جلوگیری از سقوط شدید قیمت‌ها: در دوره‌های نزولی بازار، بازارگردان‌ها با خرید دارایی‌ها، به کنترل سقوط قیمت‌ها کمک می‌کنند و از بروز وحشت و فروش‌های هیجانی در بازار جلوگیری می‌کنند.
۳- دوره‌های بحران اقتصادی
دوره‌های بحران مالی معمولا با نوسانات شدید، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و کاهش شدید قیمت‌ها همراه است. در این شرایط بحرانی، نقش بازارگردان‌ها بسیار حیاتی است:
مدیریت نوسانات شدید: در دوره‌های بحران، بازارگردان‌ها با ورود به معاملات، به کاهش نوسانات و تثبیت بازار کمک می‌کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا از سقوط شدید قیمت‌ها جلوگیری کرده و به بازگشت تعادل در بازار کمک کنند.
بازگرداندن اعتماد: یکی از مهم‌ترین وظایف بازارگردان‌ها در زمان بحران، بازگرداندن اعتماد به بازار است. با فعالیت مداوم در خرید و فروش دارایی‌ها، آن‌ها نشان می‌دهند که بازار هنوز قابل معامله است و این اقدام به کاهش اضطراب و وحشت در بین سرمایه‌گذاران کمک می‌کند.
تامین نقدینگی اضطراری: در شرایط بحرانی، تامین نقدینگی بسیار دشوار است. بازارگردان‌ها با حضور خود در بازار و تامین نقدینگی، مانع از فروپاشی بازارها و قطع شدن معاملات می‌شوند.
کسب درآمد بازارگردان
در سفارش‌های خرید و فروش با قیمت برابر، بازارگردان از اولویت پایین‌تری نسبت به سایر مشتریان برخوردار است. همچنین بازارگردان‌ها اجازه ثبت سفارش هم جهت با صف خرید یا صف فروش را ندارند. بنابراین بازارگردان‌ها با توجه به قوانین و تعهدات بالقوه‌ی خود، همواره با ریسک‌هایی مواجه هستند. با توجه به اینکه اولویت اول بازارگردانی کسب سود از انجام معاملات نیست، بنابراین بورس امتیازات متفاوتی برای این شرکت‌ها در نظر گرفته است. مطابق قانون، بازارگردان‌ها کارمزد کمتری بابت معاملات خود پرداخت می‌کنند و در هنگام فروش سهام نیز معاف از پرداخت مالیات ۰.۵ درصدی هستند. البته، بازارگردان‌ها امکان کسب سود از دو طریق را نیز دارند. روش اول، اخذ کارمزد معاملاتی و روش دوم، کسب سود از اختلاف قیمت خرید و فروش اوراق بهادار است. در این صورت، درآمد و هزینه‌های بازارگردان متعادل خواهد شد.
کلام پایانی
بازارگردان‌ها به‌عنوان ستون‌های اصلی بازارهای مالی، با عملکرد خود در ایجاد تعادل، افزایش نقدینگی و کاهش نوسانات قیمت‌ها، نقش حیاتی در بهبود کارایی و ثبات بازارها ایفا می‌کنند. آن‌ها با تامین نقدینگی و مدیریت ریسک‌های بازار، به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهند و به حفظ سلامت و پویایی بازار کمک می‌کنند. در نتیجه، درک و حمایت از نقش بازارگردان‌ها برای ارتقا عملکرد و توسعه پایدار بورس، امری ضروری است.
