تاریخچه بورس ایران: نگاهی به مسیر پرفراز و نشیب بازار سرمایه
بورس اوراق بهادار یکی از ارکان مهم اقتصاد هر کشور است. این بازار با هدف تأمین مالی شرکت‌ها، افزایش شفافیت و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای عموم مردم فعالیت می‌کند.
بورس اوراق بهادار یکی از ارکان مهم اقتصاد هر کشور است. این بازار با هدف تأمین مالی شرکت‌ها، افزایش شفافیت و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای عموم مردم فعالیت می‌کند. در این مقاله، سیر تحول و تاریخچه بورس ایران را از آغاز تاکنون بررسی می‌کنیم.
بخوانید: آشنایی با انواع بازارها در بورس کالای ایران
آغاز به کار بورس تهران (۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷)
ایده تأسیس بورس در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد. اما با وقوع جنگ جهانی دوم، اجرای آن تا دهه ۴۰ شمسی به تأخیر افتاد. درنهایت، در ۱۵ بهمن ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با نخستین معامله سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران آغاز به کار کرد.
در سال‌های ابتدایی، تعداد محدودی شرکت در بورس فعال بودند؛ بیشتر آن‌ها بانک‌ها و شرکت‌های دولتی بودند. با تصویب قانون گسترش مالکیت واحدهای تولیدی در سال ۱۳۵۴، مشارکت مردم در بازار افزایش یافت. سرمایه‌گذاران خارجی نیز وارد بازار شدند و حجم معاملات بالا رفت.
بخوانید: روش‌های قیمت‌گذاری در بورس کالا
رکود بورس در دوران انقلاب و جنگ (۱۳۵۷ – ۱۳۶۸)
با پیروزی انقلاب اسلامی، بسیاری از شرکت‌های بورسی دولتی شدند و معاملات به‌شدت کاهش یافت. جنگ تحمیلی نیز اقتصاد کشور را وارد رکود کرد. در دهه ۶۰، بازار سرمایه ایران تقریباً راکد بود و اعتماد عمومی کاهش یافت.
دوره بازسازی و رشد اولیه (۱۳۶۸ – ۱۳۸۴)
پس از پایان جنگ، دولت سیاست‌های توسعه اقتصادی را آغاز کرد. قانون جدید بازار سرمایه در سال ۱۳۶۹ تصویب شد و پذیرش شرکت‌های جدید در بورس سرعت گرفت.
در دهه ۷۰، با رشد اقتصادی کشور، بورس جان تازه‌ای گرفت. شرکت‌های بیشتری وارد بازار شدند و خصوصی‌سازی از طریق بورس شدت گرفت. حضور سرمایه‌گذاران خرد نیز به بازار رونق داد.
بخوانید: آشنایی با انواع بازارها در بورس انرژی
دوران طلایی بورس و ورود فناوری (۱۳۸۴ – ۱۳۹۲)
دهه ۸۰ را می‌توان عصر طلایی بورس تهران نامید. شاخص کل بورس از ۱۰ هزار واحد در سال ۱۳۸۴ به بیش از ۸۹ هزار واحد در سال ۱۳۹۲ رسید.
مهم‌ترین تحولات این دوره:
- راه‌اندازی فرابورس (۱۳۸۷)
- تأسیس بورس کالا و بورس انرژی
- راه‌اندازی معاملات آنلاین
- عرضه سهام عدالت
البته بحران جهانی ۲۰۰۸، تحریم‌ها و نوسانات ارزی گاهی باعث افت شاخص شدند.
بخوانید: قیمت‌گذاری کالا در بورس انرژی
رشد انفجاری تا سقوط ناگهانی (۱۳۹۲ – ۱۴۰۰)
پس از توافق برجام در سال ۱۳۹۴، بورس تهران جان دوباره‌ای گرفت و شاخص کل به بیش از ۱۰۰ هزار واحد رسید. اما با بازگشت تحریم‌ها در ۱۳۹۷، بازار دچار نوسانات شد.
در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، با افزایش قیمت دلار و رشد نقدینگی، شاخص کل از مرز ۲ میلیون واحد هم گذشت. اما از مرداد ۱۳۹۹، بازار وارد فاز نزولی شد و بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد زیان دیدند.
بورس در سال‌های اخیر؛ امیدها و نگرانی‌ها (۱۴۰۰ – ۱۴۰۳)
در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، بورس تهران با نوسانات شدید همراه بود. افزایش نرخ بهره، سیاست‌های انقباضی دولت و تحریم‌ها بر روند بازار اثر منفی گذاشتند. اعتماد عمومی کاهش یافت.
اما در سال ۱۴۰۲، بازار اندکی احیا شد. دولت اقداماتی برای افزایش شفافیت و تنوع ابزارها انجام داد. در سال ۱۴۰۳، بورس ایران همچنان تحت تأثیر عوامل کلان اقتصادی و سیاسی قرار دارد.
بخوانید: نقدشوندگی در بورس و تاثیرات آن
کلام پایانی
بورس ایران در طول بیش از ۵۵ سال فعالیت، مسیر پرنوسانی را پشت سر گذاشته است؛ از تأسیس بورس تهران در ۱۳۴۶، تا روزهای اوج و رکود، و تحولاتی که آینده آن را رقم می‌زنند.
برای موفقیت در بازار سرمایه ایران، سرمایه‌گذاران باید با تحلیل دقیق، مدیریت ریسک و دید بلندمدت وارد شوند. آینده بورس به سیاست‌های اقتصادی، روابط بین‌المللی و اصلاحات در ساختار بازار بستگی دارد.
سوالات متداول
بورس اوراق بهادار تهران در ۱۵ بهمن ۱۳۴۶ با انجام اولین معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
ایده اولیه ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد. اما به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم و شرایط نامساعد اقتصادی، اجرای این طرح تا سال ۱۳۴۶ به تعویق افتاد.
در سال‌های ابتدایی، بورس تهران علاوه بر سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی را نیز مورد معامله قرار می‌داد.
