اوراق قرضه چیست

با گسترش سیاست‌های مالی و تغییرات عوامل اقتصادی، عموم مردم باید به دنبال راه‌هایی برای محافظت از دارایی‌های خود باشند. تغییرات ناگهانی بهره، سیاست ناترازی بانک‌ها و بسیاری موارد دیگر اجتناب‌ناپذیر هستند. از این رو، محافظت از دارایی‌ها در مقابل تورم ضروری است. در این میان، انتخاب بازارهای مالی مختلف برای محافظت از سرمایه با ریسک‌هایی همراه است که همه یا بخشی از سرمایه را به خطر می‌اندازد. بنابراین، یک سرمایه‌گذار باید با دقت بسیار بالایی بازار سرمایه‌گذاری خود را انتخاب کند تا هم ریسک کمتری داشته باشد و هم بازدهی بالاتری نسبت به ریسک برای او ایجاد شود.

در حالت کلی، تلاش برای محافظت از دارایی با استفاده از ابزارهای مالی انجام می‌شود. اوراق قرضه یکی از این روش‌ها است.

بخوانید: سرمایه‌گذاری چیست و چه چیزی باید در مورد آن بدانید

ابزارهای مالی

ابزارهای مالی ابزارهایی هستند که برای مدیریت سرمایه، سرمایه‌گذاری، مبادله و معاملات مالی استفاده می‌شوند. این ابزارها شامل انواع مختلفی از اوراق بهادار، ابزارهای مالی مشتقه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و غیره هستند.به‌طور کلی، ابزارهای مالی به شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران و سایر افراد این امکان را می‌دهند که سرمایه‌شان را به‌صورت بهینه مدیریت کرده و اهداف مالی خود را دنبال کنند. به‌طور کلی دو نوع ابزار مالی وجود دارد: 

۱- ابزار پایه

۲- ابزار مشتقه

بخوانید: اختیار معامله و آنچه باید در مورد این نوع از معاملات بدانید

۱- ابزارهای پایه

ابزارهای پایه به‌عنوان اصلی‌ترین و پایه‌ای‌ترین ابزارهای مالی شناخته می‌شوند که برای ساختاردهی سایر ابزارهای مالی به‌کار می‌روند. به‌عبارت دیگر، این ابزارها ابزار پایه‌ای و استاندارد هستند که سایر ابزارهای مالی براساس آن‌ها ساخته می‌شوند. ابزارهای پایه، اوراق بهادار (مانند سهام، اوراق مشارکت، اوراق قرضه و اوراق خزانه دولتی)، کالاها (مانند نفت، فولاد، کالاهای کشاورزی، فلزات گران‌بها) و انواع ارزها هستند.

۲- ابزارهای مشتقه

ابزارهای مشتقه، ابزارهای مالی هستند که ارزش آن‌ها از ارزش یک دارایی یا ابزار مالی دیگر مشتق می‌شوند. به بیانی، این ابزارها از قراردادهای مشتقه بین دو طرف، ارزش می‌گیرند و براساس ارزش تغییرات قیمت دارایی مبنا، تعیین می‌شوند. ابزارهای مشتقه برای مدیریت ریسک، حفظ سرمایه، محافظت از دارایی‌ها یا حتی برای کسب سود از تغییرات قیمت‌ دارایی‌ها استفاده می‌شوند. پیمان‌های آتی (Forwards)، قراردادهای آتی (Futures)، اختیار معامله (Option) و سوآپ (Swap) یا قرارداد معاوضه از جمله ابزارهای مشتقه به‌حساب می‌آیند.

اوراق قرضه

اوراق قرضه، به انواع مختلفی از اوراق بهادار اطلاق می‌شود که به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام یا اعطای اعتبار مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اوراق توسط دولت، شرکت‌های خصوصی یا شرکت‌های دولتی صادر می‌شوند. سرمایه‌گذار با خرید اوراق قرضه، مبلغی را به ناشر اوراق که نیاز به تامین مالی از طریق بدهی‌های بلندمدت دارند، قرض می‌دهد و طبق قرارداد در سررسید، اصل مبلغ و سود خود را دریافت می‌کند. اوراق قرضه انواع مختلفی دارند: از جمله قرضه خزانه، قرضه دولتی، قرضه رهنی، قرضه شرکتی، قرضه قابل تبدیل، قرضه با اشکال خاص و غیره.

سررسید این اوراق معمولا بیش از یک سال (گاهی بین 10 تا 30 سال) است. ناشر متعهد است اصل و سود اوراق را طبق قرارداد در سررسید پرداخت کند. این اوراق که بیشتر در بازار ثانویه معامله می‌شوند (ممکن است در بانک مرکزی وزارت دارایی و برخی شرکت‌ها منتشر شوند)، می‌تواند با نام یا بی‌نام باشند، همچنین ممکن است تضمین‌شده یا تضمین‌نشده باشند.

برخی از ویژگی‌های مهم اوراق قرضه عبارتند از:

۱- دارنده اوراق قرضه هیچ مالکیتی در شرکت ندارد و دارای حق رای در شرکت نیست.

۲- اوراق قرضه ارزش اسمی مشخص دارند که بر روی آن‌ها قید شده است.

۳- نرخ بهره اوراق قرضه ممکن است ثابت باشد یا با توجه به شرایط تغییر کند که به آن شناور می‌گویند.

مزایای اوراق قرضه

گرفتن وام‌های بلندمدت از طریق اوراق قرضه، نسبت به وام‌های کوتاه‌مدت که باید پی‌درپی تجدید شوند، اولویت دارد. اگر قابلیت بازخرید داشته باشند در زمانی‌‌که نرخ بهره در بازار کاهش پیدا کند، می‌توان اوراق را بازخرید کرد و اوراق با نرخ بهره  کمتر جایگزین نمود. اوراق قرضه اگر قابلیت تبدیل داشته باشند این امکان را می‌دهند که با سهام عادی تعویض شوند، در این‌صورت پرداخت بهره ثابت از بین می‌رود.

فروش اوراق قرضه به نوعی اهرم مالی ایجاد می‌کند. بنابراین، هنگامی‌که بازده سرمایه‌گذاری شرکت بیشتر از نرخ بهره اوراق باشد، این روش قابلیت اجرا دارد.

معایب اوراق قرضه

همان‌طور که اشاره شد این اوراق اهرم مالی ایجاد می‌کنند. در شرایطی که نرخ بازدهی با نرخ بهره برابر نباشد می‌تواند باعث افت شدید سود سهام شرکت شود. زیرا شرکت ناشر متعهد است اصل و بهره اوراق را در سررسید مقرر پرداخت کند که این امر ریسک ورشکستگی را برای شرکت به دنبال دارد. البته در زمانی‌که نرخ بهره بالا باشد، این روش مطلوب نیست.

در کشورهای اسلامی به دو دلیل انتشار این اوراق ممنوع است:

۱- مقصد صرف پول مشخص نیست.

۲- دارندگان تنها در سود شریک‌ هستند، نه در زیان.

از این رو انتشار اوراق قرضه در ایران و سایر کشورهای اسلامی غیرقانونی است.

کلام پایانی

محافظت از دارایی در برابر سیاست‌های پولی امری ضروری است. بسته به استراتژی سرمایه‌گذاری، روش‌های مختلفی برای حفظ ارزش دارایی وجود دارد. یکی از این روش‌ها، اوراق قرضه است. در این روش، سرمایه‌گذار با خرید اوراقی که از طرف سازمان منتشر می‌شود اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند. افزایش یا کاهش عواملی مانند نرخ بهره، درآمدهای شرکت و سایر موارد تاثیری روی این اوراق ندارند؛ چرا که ناشر متعهد به پرداخت سود مشخص در زمان معین است.

بخوانید: بررسی تأثیر تغییر نرخ بهره ایالات‌متحده بر بازار طلا در ایران

---

سوالات متداول