مقایسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران
صندوق‌های بورسی یکی از ابزارهای مالی مهم در بازار سرمایه هستند که سرمایه‌گذاران از آن‌ها برای مدیریت و افزایش سرمایه خود استفاده می‌کنند. در این صندوق‌ها با جمع‌آوری سرمایه‌های مختلف و با اداره یک مدیر حرفه‌ای یا یک شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری، در انواع مختلف دارایی‌ها نظیر سهام، اوراق قرضه، اوراق مشارکت، املاک و مستغلات، سرمایه‌گذاری انجام می‌شود. بدین ترتیب، سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم، در سبدی از دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند.
لازم به ذکر است که هدف اصلی این صندوق‌ها، توزیع ریسک و دست‌یابی به بازده بالاتر، از طریق تنوع‌بخشی و مدیریت حرفه‌ای است. در ادامه، به تعریف مفصل و جنبه‌های مختلف صندوق‌های بورسی می‌پردازیم.
اهمیت صندوق‌های بورسی در ایران
صندوق‌های بورسی در ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و نقش مهمی در توسعه بازار سرمایه و اقتصاد ایفا می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین مزایای صندوق‌های بورسی، توانایی آن‌ها در توزیع ریسک است. صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در مجموعه متنوعی از دارایی‌ها، ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند؛ که این امر برای سرمایه‌گذارانی که توانایی تحلیل و مدیریت مستقیم سبد سرمایه‌گذاری خود را ندارند، بسیار مفید است. صندوق‌های بورسی توسط مدیران و کارشناسان حرفه‌ای بازار سرمایه مدیریت می‌شوند. این مدیران با بهره‌گیری از تحلیل‌های دقیق و اطلاعات به‌روز بازار، تصمیمات سرمایه‌گذاری مناسبی اتخاذ می‌کنند که می‌تواند بازدهی سرمایه‌گذاران را بهبود دهد.
صندوق‌های بورسی با جذب سرمایه‌های خرد و کلان، نقدینگی را به بازار سرمایه تزریق می‌کنند. افزایش نقدینگی به نوبه خود باعث افزایش حجم معاملات و بهبود عمق بازار می‌شود، همچنین به ثبات و کارایی بیشتر بازار سرمایه کمک می‌کند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های بورسی برای افرادی که اطلاعات کافی یا زمان لازم برای مدیریت مستقیم سرمایه‌گذاری‌های خود را ندارند، گزینه بسیار مناسبی است و امکان دسترسی به بازار سرمایه را برای عموم افراد، حتی با مبالغ کوچک فراهم می‌کند.
انواع صندوق‌های بورسی
۱- صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس نحوه معامله:
۱-۱: صندوق قابل معامله (ETF)
۱-۲: صندوق صدور ابطالی
۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس دارایی:
۱- صندوق سرمایه‌گذاری کالایی:
۱-۱: صندوق طلا
۱-۲: صندوق آتی زعفران
۲- صندوق درآمد ثابت:
۲-۱: با تقسیم سود ماهانه
۲-۲: بدون تقسیم سود ماهانه
۳- صندوق جسورانه
۴- صندوق پروژه‌ای
۵- صندوق املاک و مستغلات
۶- صندوق‌های سهامی
۶-۱: صندوق اهرمی
۶-۲: صندوق شاخصی
۷- صندوق بازارگردانی
۸- صندوق سرمایه‌گذاری صندوق در صندوق
۹- صندوق زمین و ساختمان
۱۰- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط
۱۱- صندوق تضمین اصل سرمایه
مقایسه صندوق‌های بورسی
برای مقایسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری از معیارهای مختلفی می‌توان استفاده کرد. در ادامه صندوق‌های بورسی از جنبه‌های مختلف با یکدیگر مقایسه شدهاند.
۱- بازدهی
بازدهی کوتاه‌مدت:
بازدهی صندوق در دوره‌های زمانی کمتر از یک سال (مانند بازدهی سه‌ماهه، شش‌ماهه و یک‌ساله)، بازدهی کوتاه‌مدت نامیده می‌شود. این نوع بازدهی به سرمایه‌گذارانی که به دنبال نتایج سریع و کوتاه‌مدت هستند، کمک می‌کند تا عملکرد صندوق‌ها را در این دوره‌ها ارزیابی کنند.
بازدهی بلندمدت:
بازدهی صندوق در دوره‌های زمانی بیش از یک سال (مانند بازدهی سه‌ساله، پنج‌ساله و ده‌ساله) را بازدهی بلندمدت گویند. این نوع بازدهی برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال رشد پایدار و بلندمدت سرمایه خود هستند، اهمیت دارد.
۲- ریسک
ریسک صندوق‌های بورسی می‌تواند از عوامل مختلفی ناشی شود که در ادامه به برخی از مهم‌ترین‌ها پرداخته شده است.
ریسک بازار:
ریسکی است که به دلیل نوسانات کلی بازار، بر عملکرد صندوق تاثیر می‌گذارد. برای اندازه‌گیری این ریسک از شاخص بتا که نشان‌دهنده حساسیت بازدهی صندوق نسبت به نوسانات بازار است، استفاده می‌کنیم. بتای بالاتر از یک، بیان‌گر حساسیت بیشتر نسبت به بازار و بتای کمتر از یک، نشان‌دهنده حساسیت کمتر است.
ریسک نقدینگی:
ریسک ناشی از عدم توانایی در نقد کردن صندوق در صف‌های خرید یا فروش، ریسک نقدینگی نامیده می شود. بررسی حجم معاملات روزانه و تفاوت بین قیمت خرید و فروش واحدهای صندوق، روش رایج در اندازه‌گیری ریسک نقدینگی است.
۳- ترکیب دارایی‌ها:
ترکیب دارایی‌ها، به ساختار و دارایی‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری صندوق اشاره دارد که شامل انواع مختلفی از دارایی‌ها از جمله سهام، اوراق بدهی، املاک و مستغلات و وجه نقد است. ترکیب دارایی‌ها نقش کلیدی در تعیین ریسک و بازده صندوق دارد. انواع دارایی‌های موجود در صندوق‌ها عبارت است از:
سهام:
اگر یک صندوق، قسمت بیشتری از دارایی‌های خود را به سهام اختصاص دهد، ریسک بالا و همچنین، بازده بالایی خواهد داشت. چنین صندوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر مناسب است.
اوراق بدهی:
صندوق‌هایی که بیشتر دارایی آن‌ها از اوراق بدهی (اوراق دولتی و اوراق شرکتی با بهره و سود ثابت) تشکیل شده باشد، ریسک و بازده‌شان کمتر از سهام است. این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال درآمد ثابت و پایدار هستند، مناسب است.
وجه‌نقد و سپرده‌های بانکی:
صندوق‌هایی که بیشترین ترکیب دارایی آن‌ها پول نقد و دارایی‌هایی است که به‌راحتی قابل تبدیل به پول نقد هستند (مانند سپرده‌های بانکی)، ریسک بسیار کم و بازدهی کمی دارند. این صندوق‌ها مناسب افراد ریسک‌گریز هستند.
دارایی‌های کالایی:
به جز صندوق‌های طلا که منحصرا از دارایی سکه و طلا تشکیل شدهاند، صندوق‌های دیگر ممکن است علاوه بر سایر دارایی‌ها، از طلا، سکه، گواهی طلا و غیره تشکیل شده باشند. این صندوق‌ها براساس نوع دارایی، ریسک و بازده متنوعی دارند.
بخوانید: تاثیر نرخ تورم بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری
۴- اندازه صندوق
برای مقایسه اندازه صندوق‌های سرمایه‌گذاری همواره دو پارامتر در نظر گرفته می‌شود: «خالص دارایی» و «تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری‌شده».
ارزش خالص دارایی‌ها (NAV):
ارزش خالص دارایی‌ها (NAV)، یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در ارزیابی و مقایسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. این شاخص به‌طور دقیق نشان‌دهنده ارزش خالص دارایی‌های یک صندوق است که با کسر بدهی‌ها از مجموع دارایی‌ها به‌دست می‌آید. NAV امکان مقایسه دقیق‌تر بین صندوق‌های مختلف را فراهم می‌کند. با مقایسه NAV صندوق‌های مختلف، سرمایه‌گذاران می‌توانند تشخیص دهند که کدام صندوق عملکرد بهتری دارد.
کاربرد NAV در مقایسه صندوق‌ها
مقایسه NAV فعلی صندوق‌ها:
با بررسی NAV فعلی صندوق‌ها می‌توانید ارزش هر واحد سرمایه‌گذاری را در صندوق‌های مختلف مقایسه کنید. در اصل، صندوقی که NAV بالاتر و رو به رشدی در طول زمان داشته باشد، ارزنده‌تر است.
روند تغییرات NAV:
تغییرات روزانه NAV نوسانات کوتاه‌مدت بازار را نشان می‌دهد. اگر یک صندوق به‌طور مداوم NAV ثابتی را نشان دهد یا در بلندمدت روند افزایشی ملایمی داشته باشد، می‌تواند نشان‌دهنده مدیریت کارآمد و استراتژی‌های کم‌ریسک باشد.
نسبت NAV به ارزش بازار:
نسبت NAV به ارزش بازار، یک معیار کلیدی برای ارزیابی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به ویژه صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)، است. این نسبت نشان‌دهنده این است که آیا صندوق به قیمت واقعی ارزش‌گذاری شده است یا خیر.
ارزش بازار به قیمت معاملاتی هر واحد صندوق در بورس اشاره دارد. این قیمتی است که سرمایه‌گذاران حاضر به خرید و فروش واحدهای صندوق هستند.
اگر قیمت NAV از ارزش بازار بیشتر باشد، به این معناست که قیمت صندوق پایین‌تر از ارزش واقعی آن معامله می‌شود.
اگر قیمت NAV از ارزش بازار کمتر باشد بدین معنی است که قیمت صندوق بالاتر از ارزش ذاتی آن معامله می‌شود. این حالت باعث ایجاد حباب در صندوق سرمایه‌گذاری می‌شود.
بیشتر بخوانید: روش‌های شناسایی ارزش خالص دارایی‌ها (NAV)
تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری:
تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری، تعداد سهام یا واحدهایی است که توسط صندوق صادر شده و در دست سرمایه‌گذاران قرار دارد. این واحدها نمایان‌گر سهمی از کل دارایی‌های صندوق هستند که به هر سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرند. هر چقدر تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری‌شده بیشتر باشد، نقدشوندگی صندوق بالاتر است. همچنین، صندوق‌هایی که تعداد واحد بیشتری داشته باشند، معمولا دارایی‌های بیشتری نیز دارند. این عامل باعث می‌شود که هزینه‌های مدیریتی صندوق کاهش پیدا کند. دلیل این موضوع این است که هزینه‌های صندوق، روی تعداد واحد بیشتر تقسیم می‌شود و در نتیجه، هزینه مدیریتی صندوق نیز کاهش می‌یابد.
۵- میزان توزیع سود
توزیع سود به پرداخت‌هایی اشاره دارد که صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌صورت دوره‌ای به سرمایه‌گذاران خود پرداخت می‌کنند. این پرداخت‌ها معمولا از سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های صندوق (مانند سود سهام، سود اوراق قرضه یا سود ناشی از فروش دارایی‌ها) تامین می‌شود.
نرخ توزیع سود:
نرخ توزیع سود نشان‌دهنده نسبت سود توزیع‌شده سالانه به قیمت هر واحد صندوق است. این نرخ به‌صورت درصد بیان می‌شود و نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار در طول یک سال چه میزان سود نقدی به ازای سرمایه‌گذاری خود دریافت می‌کند.
نرخ توزیع سود برابر است با سود توزیع‌شده سالانه تقسیم بر قیمت هر واحد صندوق
نرخ توزیع سود به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا بازدهی درآمدهای صندوق‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کنند. صندوقی که نرخ توزیع سود بالاتری دارد، بازدهی بیشتری از نظر درآمد به سرمایه‌گذاران خود پرداخت می‌کند.
کلام پایانی
انتخاب صندوق بورسی مناسب نیازمند بررسی دقیق و مقایسه‌ای جامع از عوامل مختلف است که شامل نرخ توزیع سود، عملکرد کلی و شرایط بازار می‌شود. این مقایسه‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات معاملاتی آگاهانه‌تری بگیرند.
بخوانید: راهنمای جامع خرید صندوق سرمایه‌گذاری در پلتفرم کمان‌دار
سوالات متداول
صندوق‌های بورسی به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری کمک می‌کنند، زیرا دارای سبد متنوعی از دارایی‌ها هستند. همچنین، توسط مدیران حرفه‌ای بازار سرمایه مدیریت می‌شوند و امکان سرمایه‌گذاری را حتی با مبالغ کم فراهم می‌کنند.
صندوق‌های بورسی بر اساس نحوه معامله (مانند ETF و صندوق صدور و ابطالی) و بر اساس نوع دارایی (مانند صندوق‌های سهامی، درآمد ثابت، طلا، پروژه‌ای و غیره) دسته‌بندی می‌شوند.
میزان ریسک به نوع صندوق بستگی دارد. صندوق‌های سهامی ریسک بالاتری دارند، درحالی‌که صندوق‌های درآمد ثابت کم‌ریسک‌تر هستند. همچنین، عواملی مانند ریسک نقدینگی و نوسانات بازار نیز بر عملکرد صندوق‌ها تأثیر می‌گذارند.
ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) نشان‌دهنده ارزش واقعی هر واحد سرمایه‌گذاری در صندوق است. مقایسه NAV صندوق‌ها می‌تواند به سرمایه‌گذاران در انتخاب صندوق مناسب کمک کند.
برای انتخاب بهترین صندوق باید به معیارهایی مانند بازدهی کوتاه‌مدت و بلندمدت، میزان ریسک، ترکیب دارایی‌ها، اندازه صندوق و میزان توزیع سود توجه کرد.
