هر آنچه درباره ورود و خروج از قرارداد اختیار باید بدانید
ورود و خروج از قراردادهای اختیار یکی از موضوعات کلیدی برای سرمایه‌گذاری در بازار آپشن است. این قراردادها ابزارهای مالی پیشرفته‌ای هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا در تاریخ مشخصی در آینده، دارایی خاصی را با قیمت توافق‌شده بخرند یا بفروشند.
ورود و خروج از قراردادهای اختیار یکی از موضوعات کلیدی برای سرمایه‌گذاری در بازار آپشن است. این قراردادها ابزارهای مالی پیشرفته‌ای هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا در تاریخ مشخصی در آینده، دارایی خاصی را با قیمت توافق‌شده بخرند یا بفروشند.
درک چگونگی ورود به این قراردادها و خروج از آن‌ها برای بهینه‌سازی سود و مدیریت ریسک امری حیاتی است. در این مقاله، به بررسی جامع هر آنچه که باید درباره ورود و خروج از قراردادهای اختیار بدانید، پرداخته‌ایم تا بتوانید تصمیمات مالی آگاهانه‌تری بگیرید.
وجه تضمین قرارداد اختیار معامله
وجه تضمین اولیه
از آنجا که خریدار اختیار این حق را دارد که قرارداد خود را اعمال کند یا از آن صرف‌نظر نماید، نیازی به پرداخت وجه تضمین اولیه نیست. تنها کافی است که مبلغ معامله را در حساب خود داشته باشند.
اما فروشندگان قراردادهای اختیار چون تحت هر شرایطی ملزم به اجرای تعهدات خود در برابر خریداران هستند، همواره باید مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین اولیه در حساب خود داشته باشند. وجه تضمین اولیه یک مقدار ثابت است که روی تابلو معاملات درج می‌شود و فقط در زمان ثبت سفارش فروش قابل مشاهده است. پس از سررسید، درصورتی‌که قرارداد در سود باشد، وجه تضمین اولیه آزاد می‌شود و فروشنده می‌تواند آن را برداشت کند. مقدار وجه تضمین اولیه برای فروشندگان قراردادهای اختیار، ۲۰ درصد از ارزش قرارداد است.
حداقل وجه تضمین
بعد از ثبت سفارش فروش در سامانه معاملاتی، وجه تضمین لازم در پایان روز معاملاتی، محاسبه می‌شود. براساس مبلغی که برای وجه تضمین لازم هر روز اعلام می‌شود، فروشنده قرارداد اختیار، همواره باید معادل ۷۰ درصد وجه تضمین لازم را در حساب خود داشته باشد. اگر موجودی حساب کمتر از این ۷۰ درصد باشد، فروشنده هشداری مبنی بر افزایش موجودی حساب، دریافت می‌کند. پس دریافت هشدار، او باید ظرف مدت ۲۴ ساعت موجودی سپرده‌گذاری‌شد‌ه خود را به میزان مورد نیاز افزایش دهد. در غیر این صورت، بورس کالا معامله‌های فروشنده را تا زمانی‌که موجودی سپرده‌گذاری‌شد‌ه به میزان ۷۰ درصد افزایش پیدا نکند، مسدود می‌کند. در این حالت اصطلاحا فروشنده کال مارجین می‌شود. بنابراین، فروشنده باید همواره موجودی سپرده‌گذاری‌شد‌ه خود را به‌گونه‌ای نگه دارد که بیش از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم باشد.
نحوه خروج خریدار از قرارداد اختیار معامله
خریدار اختیار معامله به یکی از سه روش زیر می‌تواند موقعیت باز خود را ببندد:
۱- فروش قرارداد اختیار:
خریدار اختیار معامله می‌تواند با فروش قرارداد خود به یک معامله‌گر دیگر، موقعیت را ببندد و از بازار خارج شود.
۲. اعمال اختیار:
خریدار اختیار معامله می‌تواند در تاریخ سررسید از حق خود برای فروش یا خرید استفاده کند و قرارداد اختیار معامله را به اجرا در آورد.
۳. عدم اعمال قرارداد اختیار:
اگر پیش‌بینی خریدار در تاریخ سررسید درست نباشد، می‌تواند از حق خود استفاده نکند و قرارداد را اعمال نکند. دارنده قراردادهای اختیار، اگر تا زمان سررسید قراردادهای خود را نبندد، مهلت استفاده از قرارداد اختیار تمام می‌شود و او باید اقدام به تسویه کند. در این شرایط زیان خریدار اختیار، معادل مبلغ پرداختی برای خرید موقعیت (مبلغ پریمیوم) خواهد بود.
دارنده موقعیت فروش قرارداد اختیار معامله به روش‌های زیر می‌تواند از معامله خارج شود:
فروشنده قراردادهای اختیار، در طول دوره معاملاتی و قبل از سررسید می‌تواند قرارداد را به شخص دیگری واگذار کند؛ یعنی موقعیت معامله معکوس را اجرا کند، موقعیت فروش خود را ببندد و از بازار خارج شود. فروشنده اختیار در ابتدا متعهد به اجرای قرارداد و تسویه در روز سررسید است. پس در صورت عدم تسویه، قرارداد نکول خواهد شد. جریمه نکول برابر با یک درصد ارزش قرارداد بر حسب قیمت پایه به‌علاوه مبلغ کل قرارداد بر حسب قیمت اعمال خواهد بود. اگر فروشنده به هر دلیلی نتواند جریمه نکول را پرداخت کند، کارگزار باید مبلغ پرداخت و تسویه را با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و طرف خریدار اختیار انجام دهد.
تسویه قرارداد اختیار
قراردادهای اختیار به دو صورت نقدی و فیزیکی تسویه می‌شوند. شما زمانی می‌توانید قرارداد را تسویه کنید که در سود باشد.
۱- تسویه نقدی
تسویه نقدی براساس توافق هر دو طرف معامله نسبت به روش تسویه است و یک روز قبل از تاریخ سررسید از ساعت ۱۴ الی ۱۵ انجام می‌شود. در غیر این‌صورت، دارنده اختیار باید در روز سررسید از ساعت ۱۲ تا ۱۵ نسبت به تسویه فیزیکی اقدام کند. همچنین، باید توجه داشته باشید که قیمت نقدی دارایی پایه در زمان تسویه، براساس یک روز قبل از تاریخ سررسید، یعنی زمانی‌که درخواست تسویه را ارسال کردید محاسبه می‌شود.
به مثال زیر توجه کنید.
فرض کنید یک قرارداد اختیار خرید خودرو با نماد ضخود۱۰۳۵ را به پریمیوم ۵۰ ریال و قیمت اعمال ۱۰۰۰ ریال خریده‌اید. اکنون قیمت نقدی افزایش یافته و به ۱۵۰۰ ریال رسیده است. شما براساس قانون قرارداد اختیار حق دارید سهام پایه را به همان قیمت ۱۰۰۰ ریال بخرید. هنگام تسویه نقدی شما نمی‌خواهید برای هر سهم ۱۰۰۰ ریال بدهید و سهم را بخرید، بلکه می‌خواهید فروشنده به شما، تفاوت قیمت اعمال با قیمت نقدی روز دارایی پایه را پرداخت کند. در تسویه نقدی نیازی نیست شما سهم را به قیمت اعمال بخرید و در بازار به قیمت روز بفروشید. بنابراین در تسویه نقدی، دارایی پایه‌ای جابه‌جا نمی‌شود و شما صرفا مابه‌التفاوت را دریافت می‌کنید. مبلغی که در تسویه ضخود دریافت می‌کنید:
مقدار پرمیوم پرداختی به فروشنده ـ قیمت اعمال ـ قیمت نقدی دارایی = مبلغ پرداختی به شما
که برابر می‌شود با:
۴۵۰ ریال = ۵۰ ـ ۱۰۰۰ ـ ۱۵۰۰ : مبلغ پرداختی به شما
تسویه نقدی زمانی مناسب است که شما پول لازم برای خرید سهم را ندارید، ولی می‌خواهید قرارداد را اعمال کنید.
۲- تسویه فیزیکی
هنگامی‌که برای خرید دارایی پایه از فروشنده، پول کافی در اختیار داشته باشید از روش تسویه فیزیکی استفاده می‌کنید. مثال قبل را به یاد بیاورید. وقتی قیمت اعمال ۱۰۰۰ ریال، پرمیوم ۵۰ ریال و قیمت نقدی در زمان تسویه ۱۵۰۰ ریال باشد، شما به‌جای دریافت مابه‌التفاوت قیمت نقدی کنونی نسبت به قیمت اعمال، دارایی پایه را به قیمت هر سهم ۱۰۰۰ ریال از فروشنده می‌خرید و به قیمت نقدی ۱۵۰۰ ریال در بازار می‌فروشید.
در حالت استثنا باید توجه داشته باشید که اگر نماد اصلی در بازار بسته شود (ممنوع-متوقف شود)، معاملات و قراردادهای اختیار آن نیز بسته و متوقف می‌شوند. در این حالت تسویه تمام قراردادها به‌صورت نقدی انجام می‌شود. برای مثال، اگر شخصی یک قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال ۱۰۰۰ ریال خریداری کرده و آخرین قیمت پایانی دارایی پایه قبل از بسته شدن سهم ۱۲۰۰ ریال باشد، تسویه نقدی براساس این تفاوت انجام می‌شود.یعنی:
- خریدار اختیار به‌اندازه تفاوت قیمت، یعنی ۲۰۰ ریال سود می‌برد.
- فروشنده اختیار به‌اندازه همین تفاوت، یعنی ۲۰۰ ریال ضرر می‌کند و باید این مبلغ را به خریدار پرداخت کند.
در این فرآیند تسویه نقدی، هر دو طرف قرارداد بدون نیاز به انتقال فیزیکی دارایی پایه، می‌توانند تعهدات خود را انجام دهند و از موقعیت خارج شوند.
سخن پایانی
درنهایت، ورود و خروج از قراردادهای اختیار نیازمند دانش و استراتژی‌های دقیق است. با درک کامل از فرآیندها، مزایا و ریسک‌های مرتبط با این قراردادها، سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند و از فرصت‌های موجود در بازار بهره ببرند. آگاهی و آمادگی در مواجهه با تغییرات بازار، کلید موفقیت در استفاده از قراردادهای اختیار است. با اطلاعات و مهارت‌های مناسب، می‌توانید این ابزار مالی را به یکی از موثرترین ابزارهای سرمایه‌گذاری خود تبدیل کنید.
سوالات متداول
وجه تضمین اولیه مبلغی است که فروشندگان قراردادهای اختیار باید در حساب خود داشته باشند تا تعهدات خود را اجرا کنند. این مبلغ معمولاً ۲۰ درصد از ارزش قرارداد است و نقش کلیدی در مدیریت ریسک معاملات دارد.
خریدار می‌تواند با فروش قرارداد، اعمال اختیار در سررسید، یا عدم اعمال آن از معامله خارج شود. فروشنده نیز می‌تواند با واگذاری قرارداد به شخص دیگر یا تسویه معامله، از بازار خارج شود.
در تسویه نقدی، مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت نقدی پرداخت می‌شود، در حالی که در تسویه فیزیکی، دارایی پایه خریداری شده و در بازار فروخته می‌شود.
اگر موجودی حساب فروشنده کمتر از ۷۰ درصد وجه تضمین لازم باشد، هشدار دریافت کرده و باید ظرف ۲۴ ساعت حساب خود را تکمیل کند. در غیر این صورت، معاملات او مسدود خواهد شد.
اگر فروشنده در روز سررسید تعهدات خود را انجام ندهد، قرارداد نکول شده و جریمه‌ای معادل یک درصد ارزش قرارداد به‌علاوه مبلغ کل قرارداد بر اساس قیمت اعمال، پرداخت خواهد کرد.
