همه چیز درباره صندوق سرمایه‌گذاری

فرض کنید که شما و ۹ نفر از دوستان‌تان تصمیم می‌گیرید پول‌های خود را برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام جمع کنید. هر یک از شما، ۱۰ میلیون تومان در این صندوق مشترک می‌گذارید. بنابراین مجموع پول جمع‌شده 100 میلیون تومان می‌شود. از آنجا که شما نسبت به دوستان‌تان تخصص بیشتری در حوزه مالی دارید، مدیریت صندوق‌ را به‌عهده می‌گیرید و این ۱۰۰ میلیون تومان را در مجموعه‌ای از سهام شرکت‌های مختلف، اوراق قرضه یا دیگر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید.

پس از یک سال، ارزش کل سرمایه‌گذاری‌های صندوق به 110 میلیون تومان افزایش می‌یابد. این 10 میلیون تومان سود به نسبت سهم هر نفر بین همه تقسیم می‌شود. به عبارتی، هر کدام از شما مالک 10 درصد از صندوق هستید (زیرا هر کدام 10 میلیون تومان سرمایه‌گذاری کرده‌اید). بنابراین هر نفر یک میلیون تومان (10 درصد از 10 میلیون تومان سود) سود می‌برد. اگر یکی از شما نیاز به پول داشته باشد، می‌تواند سهم خود را به دیگران بفروشد یا در زمان‌های مشخصی که صندوق امکان خرید و فروش را فراهم می‌کند، واحدهای خود را به قیمت روز بفروشد و پول خود را نقد کند.

بخوانید: صندوق سرمایه‌گذاری و انواع آن در بازار سرمایه

صندوق سرمایه‌گذاری در بورس چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری یک نهاد مالی است که پول‌های جمع‌آوری‌شده از سرمایه‌گذاران را در مجموعه‌ای از دارایی‌ها مانند سهام، اوراق قرضه، املاک و مستغلات یا سایر اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق‌ها توسط مدیران حرفه‌ای مدیریت می‌شوند و هدف آن‌ها افزایش بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها از طریق تنوع‌بخشی و مدیریت تخصصی است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند به انواع مختلفی تقسیم شوند. از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند.

اهمیت صندوق سرمایه‌گذاری در اقتصاد

صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقش بسیار مهمی در اقتصاد دارند و اهمیت آن‌ها در چندین جنبه اصلی قابل مشاهده است. این صندوق‌ها به افراد و موسسات امکان می‌دهند که با مبالغ نسبتا کوچک به بازارهای مالی بزرگ دسترسی پیدا کنند. این ویژگی برای سرمایه‌گذارانی که تخصص کافی در زمینه‌های مالی ندارند، بسیار مفید است و به مشارکت بیشتر افراد در بازارهای مالی کمک می‌کند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری توسط مدیران حرفه‌ای که دارای دانش و تجربه در بازارهای مالی هستند، مدیریت می‌شوند. مدیریت حرفه‌ای می‌تواند به بهبود عملکرد سرمایه‌گذاری و افزایش بازدهی کمک کند، زیرا مدیران صندوق‌ها معمولا با تحلیل‌های دقیق و استراتژی‌های مناسب، سرمایه‌گذاری‌ها را هدایت می‌کنند.

یکی از مزایای اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، تنوع‌بخشی است. با سرمایه‌گذاری در مجموعه متنوعی از دارایی‌ها، ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابند؛ زیرا زیان یک دارایی می‌تواند با سود دارایی‌های دیگر جبران شود.

بخوانید: مقایسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران

اجزای صندوق‌های سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاران:

افراد یا موسساتی که سرمایه‌گذاری خود را در واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند. این افراد یا موسسات می‌توانند از هر قشری از جامعه یا اقتصاد باشند که هدف‌شان از سرمایه‌گذاری کسب بازدهی است.

مدیر صندوق:

شخص یا گروهی از افراد که مسئولیت مدیریت صندوق سرمایه‌گذاری را بر عهده دارند. این افراد مسئول انتخاب دارایی‌ها برای سرمایه‌گذاری، تدوین استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک و ارائه گزارش‌های منظم به سرمایه‌گذاران هستند.

ناظر صندوق:

ناظران بازار یا موسسات نظارتی مسئول نظارت بر عملکرد صندوق سرمایه‌گذاری و اطمینان از رعایت قوانین و مقررات مربوط به صندوق هستند.

مشاوران سرمایه‌گذاری:

افراد یا شرکت‌های مشاوره که به مدیر صندوق در انتخاب دارایی‌ها، تحلیل بازار و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کنند. مشاوران ممکن است به‌طور مستقیم در مدیریت صندوق نقش نداشته باشند، اما تاثیر زیادی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری دارند.

بخوانید: صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت: راهنمای جامع و مزایا

انواع صندوق سرمایه‌گذاری:

تقسیم‌‌بندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس دارایی و نحوه معامله انجام می‌شود.

۱- صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس نحوه معامله:

صندوق قابل معامله (ETF):

یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است که واحدهای سرمایه‌گذاری آن در بازار معاملاتی بورس، به‌صورت مستقیم و در زمان واقعی بازار قابل خرید و فروش هستند. ETF‌ها عموما به‌عنوان یک اوراق بهادار در بازار ثانویه (بورس) معامله می‌شوند، به‌طوری‌که سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر لحظه واحدهای خود را خریداری کنند یا به فروش برسانند.

صندوق صدور ابطالی:

به صندوق سرمایه‌گذاری اشاره دارد که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا واحدهای سرمایه‌گذاری خود را از صندوق برداشت کنند یا آن‌ها را بفروشند. این فرآیند به‌عنوان ابطال شناخته می‌شود. زمانی که سرمایه‌گذاران مایل به فروش واحدهای خود در صندوق سرمایه‌گذاری هستند، می‌توانند به این صندوق درخواست ابطال واحدهای خود را بدهند. پس از درخواست ابطال، صندوق معمولا واحدهای مورد نظر را خریداری می‌کند و مبلغ معادل آن به سرمایه‌گذار بر می‌گردد. صندوق‌های صدور ابطالی از طریق سامانه معاملاتی هر صندوق انجام می‌شود.

۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری براساس دارایی:

۱- صندوق سرمایه‌گذاری کالایی:

این صندوق‌ها دارایی خود را در کالای فیزیکی یا اوراق‌بهادار مربوط به آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق‌‌های کالایی در بورس ایران دو زیر‌مجموعه دارند.

صندوق طلا:

صندوق طلا دارایی‌های خود را در سکه‌های قابل معامله در بورس و همچنین اوراق مشتقه با دارایی پایه سکه و طلا سرمایه‌گذاری می‌کند. به این ترتیب، دارندگان این نوع صندوق می‌توانند هم‌زمان با نوسان قیمت طلا در بازار آزاد، سود کسب کنند.

صندوق آتی زعفران:

صندوق سرمایه‌گذاری زعفران یک ابزار سرمایه‌گذاری است که به‌منظور جمع‌آوری سرمایه جهت سرمایه‌گذاری در صنعت زعفران تشکیل می‌شود. همچنین، این نوع صندوق‌ می‌تواند به کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران کمک کند تا به منابع مالی لازم برای توسعه کسب‌وکار خود دست یابند.

۲- صندوق درآمد ثابت:

یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است که در بورس اوراق بهادار معامله می‌شود. این صندوق‌ها به منظور ایجاد درآمد ثابت برای سرمایه‌گذاران تاسیس می‌شوند و از سرمایه‌هایی که جمع‌آوری می‌شود، در طول زمان به سرمایه‌گذاران سود می‌دهند. صندوق‌های درآمد ثابت ریسک پایینی دارند؛ چرا که اغلب دارایی‌های صندوق در اوراق با درآمد ثابت، سپرده‌های بانکی و سایر دارایی‌های با ریسک پایین سرمایه‌گذاری می‌شوند. این صندوق‌ها برای افرادی مناسب هستند که به‌دنبال ریسک پایین و سود قطعی در بازار هستند.

صندوق‌های درآمد ثابت به دو دسته تقسیم می‌شوند:

 با تقسیم سود ماهانه:

درصورتی‌که در قرارداد این صندوق‌ها، تقسیم سود اوراق اجاره و مشارکت درج شده باشد، می‌توانند در طول سال به‌طور مستمر سودهای نقدی دریافتی را بین واحدهای صندوق تقسیم کنند.

بدون تقسیم سود ماهانه:

اگر در امیدنامه صندوق، تقسیم سود به سرمایه‌گذاران ذکر نشده باشد، سودهای دریافتی از اوراق مشارکت و اجاره به ارزش دارایی صندوق افزوده خواهد شد و سرمایه‌گذاران این نوع صندوق‌ها از رشد بالاتر ارزش دارایی‌هایشان (NAV) منتفع می‌شوند.

۳- صندوق جسورانه

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که به‌طور خاص برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا (استارتاپ‌ها) و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بالا تاسیس می‌شود. این صندوق‌ها از سرمایه‌گذاران مختلف، اعم از سرمایه‌گذاران حقوقی و سرمایه‌گذاران حقیقی، سرمایه جذب می‌کنند و سپس این سرمایه‌ها را در شرکت‌های نوآور و با رشد سریع، سرمایه‌گذاری می‌کنند. از ویژگی‌های مهم این صندوق‌ها می‌توان به ریسک‌پذیری بالا، بازدهی بالا، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا اشاره کرد.

۴- صندوق پروژه‌ای:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ و خاص تشکیل می‌شود. این نوع صندوق‌ها معمولا برای پروژه‌هایی با مدت زمان معین و هدف مشخص، مانند پروژه‌های زیرساختی، ساخت و ساز، انرژی، فناوری اطلاعات و غیره استفاده می‌شوند. تمرکز بر پروژه‌های خاص در مدت زمان معین، ویژگی‌ کلیدی این صندوق‌ها است.

۵- صندوق املاک و مستغلات:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که به منظور سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات تجاری و مسکونی تاسیس می‌شود. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا به‌صورت غیرمستقیم در بازار املاک و مستغلات سرمایه‌گذاری کنند و از بازدهی حاصل از این بازار بهره‌مند شوند.

۶- صندوق‌های سهامی:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که عمده دارایی‌های خود را در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند. هدف اصلی این صندوق‌ها کسب سود از طریق افزایش ارزش سهام و دریافت سود تقسیمی شرکت‌ها است. این صندوق‌ها یکی از پرطرفدارترین انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند و برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال رشد سرمایه در بلندمدت هستند، مناسب‌اند. صندوق سرمایه‌گذاری سهامی در واقع سبدی از سهام و ابزارهای دیگر مانند اوراق مشتقه و اختیار معامله هستند و به دلیل اختصاص بخش زیادی از منابع خود به سهام شرکت‌ها، اغلب ریسک بالایی دارند. این صندوق‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

– صندوق اهرمی:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که با استفاده از بدهی و ابزارهای مالی مختلف، تلاش می‌کند بازدهی بالاتری نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری معمولی برای سرمایه‌گذاران خود ایجاد کند. این صندوق‌ها از اهرم مالی برای افزایش توان سرمایه‌گذاری خود بهره می‌برند و به همین دلیل ممکن است ریسک بالاتری نیز داشته باشند.

– صندوق شاخصی:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است که هدف آن، تشکیل پرتفوی براساس یک شاخص مشخص در بازار مالی است. به‌جای تلاش برای انتخاب سهام یا دارایی‌هایی که ممکن است عملکرد بهتری نسبت به بازار داشته باشند، صندوق‌های شاخصی در تمام یا اکثر دارایی‌های موجود در یک شاخص خاص سرمایه‌گذاری می‌کنند.

۷- صندوق بازارگردانی:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که هدف اصلی آن افزایش نقدشوندگی و کاهش نوسانات قیمت در بازار سهام یا سایر اوراق بهادار است. این صندوق‌ها به‌عنوان بازارگردان عمل می‌کنند و با خرید و فروش مداوم سهام یا اوراق بهادار، به تثبیت قیمت‌ها و تامین نقدینگی در بازار کمک می‌کنند.

۸- صندوق سرمایه‌گذاری صندوق در صندوق:

نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که به‌جای سرمایه‌گذاری مستقیم در سهام، اوراق قرضه یا سایر دارایی‌ها، سرمایه خود را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر قرار می‌دهد. هدف اصلی این نوع صندوق‌ها ایجاد تنوع‌بخشی بیشتر و کاهش ریسک از طریق سرمایه‌گذاری در مجموعه‌ای از صندوق‌های مختلف است. 

۹- صندوق زمین و ساختمان:

یک نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که به هدف سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با زمین و ساختمان، مانند توسعه، ساخت، بهبود یا خرید و فروش این دارایی‌ها ایجاد شده است. این صندوق‌ها از سرمایه‌گذاران مختلف سرمایه جذب می‌کنند و با استفاده از آن‌ها به پروژه‌های متنوع و در بخش‌های مختلف صنعت سرمایه‌گذاری می‌کنند.

۱۰- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط:

یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذاری به‌صورت ترکیبی در دارایی‌های مختلف انجام می‌شود. این صندوق‌ها عمدتا در دو دسته دارایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که شامل سهام و اوراق قرضه است. هدف این ترکیب سرمایه‌گذاری افزایش تنوع، کاهش ریسک و بهبود بازدهی سرمایه‌گذاری است.

این صندوق‌ها جهت کاهش ریسک، قسمتی از سرمایه را در سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنابراین، اگر به دنبال صندوقی با ریسک متوسط هستید، صندوق‌های مختلط به شما پیشنهاد می‌شود.

۱۱- صندوق تضمین اصل سرمایه:

نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که به سرمایه‌گذاران تضمین می‌دهند که حداقل مقدار سرمایه اولیه‌شان (اصل سرمایه) حفظ خواهد شد؛ حتی در شرایط نامساعد اقتصادی یا مالی. این نوع صندوق‌ها بر خلاف بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری که بازدهی قابل تغییر دارند، دارای سیاست‌های حفاظتی هستند که می‌تواند شامل گارانتی یا تضمین اصل سرمایه به سرمایه‌گذاران باشد.

بخوانید: تاثیر نرخ تورم بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری

چگونه یک صندوق سرمایه گذاری را انتخاب کنیم؟

انتخاب صحیح یک صندوق سرمایه‌گذاری به عوامل متعددی بستگی دارد که شامل اهداف شخصی، زمان‌بندی سرمایه‌گذاری، سطح ریسک مورد قبول و شرایط بازار است. در ادامه به چند مرحله کلی برای انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری می‌پردازیم:

پیش از هر چیز، باید اهداف خود را مشخص کنید. برای مثال:

• آیا به دنبال افزایش سرمایه‌تان هستید یا ایجاد درآمد؟
• مدت‌زمانی که برای سرمایه‌گذاری می‌توانید صبر کنید چقدر است؟
• سطح ریسکی که می‌توانید متحمل شوید، چقدر است؟

در قدم بعدی باید ریسک و بازده هر کدام از صندوق‌ها را بررسی کنید. برای مثال، صندوق‌های سهامی و جسورانه بیشترین ریسک و صندوق درآمد ثابت کمترین ریسک را در بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران دارند.

بخوانید: ضریب آلفا و بتا در صندوق‌های سرمایه‌گذاری

ارزش خالص دارایی (NAV) در صندوق‌های سرمایه‌گذاری

احتمالا اصطلاح NAV را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری‌های بورسی شنیده‌اید. ارزش خالص دارایی یا NAV یکی از مهم‌ترین معیارها برای شناسایی و محاسبه ارزش واقعی یا ارزش ذاتی یک شرکت یا صندوق سرمایه‌گذاری است. برای بررسی ارزندگی یک شرکت یا صندوق باید به این نکته توجه کنید که اگر قیمت آن در بازار از مقدار NAV آن کمتر باشد، می‌توان این‌طور برداشت کرد که شرکت یا صندوق پایین‌تر از ارزش واقعی خود در حال معامله است و برعکس، اگر قیمت آن در بازار از مقدار NAV آن بیشتر باشد می‌توان این‌گونه استدلال کرد که شرکت یا صندوق بالاتر از ارزش واقعی خود در حال معامله است.

در صندوق‌های سرمایه‌گذاری دو نوع NAV وجود دارد:

۱- NAV صدور:

 NAV صدور، قیمت خرید هر واحد را نشان می‌دهد و به مبلغی گفته می‌شود که شما باید برای صدور واحدهای جدید صندوق پرداخت کنید، NAV صدور کمی از NAV ابطال صندوق بالاتر است.

۲- NAV ابطال:

NAV ابطال، قیمت فروش هر واحد است. یعنی اگر بخواهید بخشی یا تمام واحدهای صندوق خود را بفروشید، قیمت واحدها براساس NAV ابطال محاسبه خواهد شد. NAV ابطال ممکن است کمتر یا مساوی NAV صدور باشد.

بیشتر بخوانید: روش‌های شناسایی ارزش خالص دارایی (NAV)

حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری در صندوق

حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسته به نوع صندوق متفاوت است. مبلغ لازم برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری ممکن است بسته به نوع صندوق، شرکت مدیریتی و قوانین مربوط به آن تغییر کند.

برای سرمایه گذاری در صندوق‌ها، شما حداقل به ۵۰۰ هزار تومان سرمایه نیاز دارد. اما گروهی از صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) را می‌توانید با پرداخت ۱۰۰ هزار تومان نیز خریداری کنید.

کلام پایانی 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران ابزاری قدرتمند برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه هستند که انواع مختلفی از صندوق‌ها را شامل می‌شوند. انتخاب صندوق مناسب نیازمند بررسی دقیقی از استراتژی سرمایه‌گذاری، هزینه‌ها، بازدهی و مدیریت صندوق است. اهمیت NAV و تحلیل رشد آن به‌عنوان شاخصی از عملکرد صندوق در طول زمان بسیار مهم است. با توجه به تنوع صندوق‌ها، مشاوره با متخصص مالی نقش مهمی در انتخاب صحیح صندوق دارد. درنهایت، تمرکز بر توازن بین ریسک و بازده و انطباق صندوق با اهداف و توقعات شما، کلیدی برای انتخاب بهترین گزینه است.

بخوانید: راهنمای جامع خرید صندوق سرمایه‌گذاری در پلتفرم کمان‌دار

---

سوالات متداول